กรอบสัญลักษณ์ (Symbolic Frame) รากฐานที่หล่อหลอมองค์กร

สัญลักษณ์และเรื่องเล่าเหล่านี้มีพลังในการเชื่อมโยงบุคลากรเข้าด้วยกัน ทำให้พวกเขารู้สึกเป็นส่วนหนึ่งขององค์กร

            องค์กร คือหน่วยงานที่เป็นส่วนประกอบย่อยของหน่วยงานใหญ่ที่ทำหน้าที่สัมพันธ์กัน หรือขึ้นต่อกัน กล่าวคือ เป็นสถานที่ที่รวมประชากรจำนวนมากเข้าด้วยกัน ปกครองโดยมีโครงสร้างที่สัมพันธ์กับเป้าหมายและลักษณะที่แตกต่างกันในแต่ละองค์กร ด้วยเหตุนี้จึงเป็นการยากที่จะปกครองคนจำนวนมากได้ ต่อให้มีโครงสร้างที่ดีแค่ไหนก็ตาม แต่มีเครื่องมือหนึ่งที่หลายองค์กรเลือกใช้หรือบางทีอาจใช้โดยไม่รู้ตัว

            สิ่งนี้เรียกว่า กรอบสัญลักษณ์ หรือ Symbolic Frame ซึ่งเป็นบทบาทของสัญลักษณ์ วัฒนธรรม พิธีกรรม และเรื่องเล่าในการสร้างความหมายและเอกลักษณ์ให้องค์กร สัญลักษณ์และเรื่องเล่าเหล่านี้มีพลังในการเชื่อมโยงบุคลากรเข้าด้วยกัน ทำให้พวกเขารู้สึกเป็นส่วนหนึ่งขององค์กรและเข้าใจถึงคุณค่าและเป้าหมายที่องค์กรต้องการบรรลุ ทำให้ทุกคนปฏิบัติหน้าที่ของตนเองอย่างดีที่สุด 

            กรอบความคิดช่วยให้ผู้นำและผู้บริหารสามารถใช้สัญลักษณ์และเรื่องเล่าในการสร้างแรงบันดาลใจ สร้างวัฒนธรรมองค์กรที่มีความหมายลึกซึ้ง และเสริมสร้างความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันในองค์กรอย่างมีประสิทธิภาพ ยกตัวอย่างเช่น ธงชาติ เป็นสัญลักษณ์ที่มีความหมายลึกซึ้งและทรงพลัง สร้างความรู้สึกภาคภูมิใจและความสามัคคีในหมู่ประชาชน

กรอบสัญลักษณ์ (Symbolic Frame) หล่อหลอมองค์กรได้อย่างไร

            กรอบสัญลักษณ์ (Symbolic Frame) ในองค์กรคือกรอบความคิดที่ใช้ในการทำความเข้าใจว่าองค์กรไม่ใช่เพียงแค่ระบบการทำงานหรือโครงสร้างที่มีการจัดการอย่างเป็นระเบียบเท่านั้น แต่ยังเป็นพื้นที่ที่เต็มไปด้วยความหมาย สัญลักษณ์ พิธีกรรม วัฒนธรรม และเรื่องเล่า ซึ่งทั้งหมดนี้ร่วมกันสร้างและสะท้อนความเป็นเอกลักษณ์ขององค์กร ทุกองค์ประกอบทำให้องค์กรดำเนินอย่างแข็งแกร่งมากขึ้น

            โดยเฉพาะเรื่องเล่าเกี่ยวกับความสำเร็จและวิสัยทัศน์ขององค์กรเป็นแรงบันดาลใจและช่วยให้พนักงานทุกคนมุ่งมั่นไปในทิศทางเดียวกัน กรอบความคิดนี้จึงช่วยให้เราเข้าใจถึงความซับซ้อนและความลึกซึ้งของการทำงานในองค์กร และเห็นถึงพลังของสิ่งที่ไม่สามารถจับต้องได้ในการสร้างและรักษาเอกลักษณ์ขององค์กรอย่างยั่งยืน

            เพราะเรื่องราวที่ถูกบอกเล่าหรือจดจำในหมู่พนักงาน ซึ่งสะท้อนถึงประสบการณ์ คุณค่า และบทเรียนสำคัญที่องค์กรได้เผชิญและก้าวข้ามไป ตัวอย่างเช่น เรื่องราวความสำเร็จขององค์กรที่บอกเล่าถึงวิธีที่องค์กรเติบโตและประสบความสำเร็จในช่วงวิกฤตต้มยำกุ้ง การฟันฝ่าอุปสรรคที่แสดงให้เห็นถึงความมุ่งมั่นและการแก้ไขปัญหาในสถานการณ์ที่ท้าทาย 

            เรื่องราวเหล่านี้มักจะกลายเป็นแรงบันดาลใจและเป็นกรอบในการดำเนินงานให้กับพนักงานรุ่นใหม่ อีกทั้งยังรวมถึงวิสัยทัศน์ของผู้นำที่ถูกถ่ายทอดเพื่อสร้างแรงจูงใจและทิศทางการทำงานให้กับทีม เรื่องเล่าเหล่านี้ไม่เพียงแต่สร้างความผูกพันและความภาคภูมิใจในองค์กร แต่ยังช่วยให้พนักงานเข้าใจถึงเป้าหมายและคุณค่าที่องค์กรยึดถือ

            1) วัฒนธรรมองค์กร หมายถึงรูปแบบของค่านิยม ความเชื่อ และพฤติกรรมที่แสดงออกมาในวิธีการที่พนักงานปฏิบัติต่อกันและวิธีการทำงานร่วมกัน โดยวัฒนธรรมองค์กรสามารถเห็นได้ในวิธีการสนับสนุนกันและกันของพนักงาน การทำงานเป็นทีมที่เน้นความร่วมมือ และการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีในที่ทำงาน 

            ทั้งหมดนี้ช่วยสร้างสภาพแวดล้อมการทำงานที่เป็นมิตรและส่งเสริมให้พนักงานรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งขององค์กร วัฒนธรรมองค์กรที่ดีช่วยเสริมสร้างความผูกพันและความพึงพอใจในการทำงาน ซึ่งสามารถส่งผลให้เกิดประสิทธิภาพและความสำเร็จขององค์กรในระยะยาว

            2) พิธีกรรม หมายถึงกิจกรรมหรือเหตุการณ์ที่จัดขึ้นเป็นประจำ เพื่อเสริมสร้างความเป็นหนึ่งเดียวกันและสร้างความภาคภูมิใจในหมู่พนักงาน ตัวอย่างเช่น การจัดงานประจำปีที่รวมพนักงานทุกคนเข้าร่วมเพื่อฉลองความสำเร็จที่ผ่านมา การมอบรางวัลเพื่อยกย่องความสำเร็จและความทุ่มเทของพนักงาน โดยอาจเป็นการมอบรางวัลประจำเดือนหรือประจำปี 

พิธีกรรมคือกิจกรรมหรือเหตุการณ์ที่จัดขึ้นเพื่อเสริมสร้างความเป็นหนึ่งเดียวกันและสร้างความภาคภูมิใจ

            นอกจากนี้ ยังมีกิจกรรมที่เป็นธรรมเนียมปฏิบัติ เช่น การจัดงานวันเกิดให้กับพนักงาน การจัดงานเลี้ยงเพื่อส่งเสริมความสัมพันธ์ระหว่างแผนก หรือการประชุมประจำปีเพื่ออัปเดตสถานะขององค์กรและกำหนดทิศทางอนาคต พิธีกรรมเหล่านี้ไม่เพียงแต่สร้างความสัมพันธ์ที่ดีภายในองค์กร แต่ยังช่วยให้พนักงานรู้สึกถึงความสำคัญและการมีส่วนร่วมในองค์กรอีกด้วย

            3) สัญลักษณ์ หมายถึงสิ่งที่แสดงออกถึงเอกลักษณ์และค่านิยมขององค์กรในรูปแบบที่มองเห็นและรับรู้ได้ ตัวอย่างเช่น โลโก้ขององค์กรที่เป็นเครื่องหมายแทนความหมายและวิสัยทัศน์ขององค์กร สีประจำองค์กรที่ถูกนำมาใช้ในเอกสาร การตกแต่งสถานที่ทำงาน และเครื่องแบบ เพื่อสร้างความเป็นหนึ่งเดียวและความภาคภูมิใจในองค์กร คำขวัญที่แสดงถึงเป้าหมายหรือหลักการที่องค์กรยึดถือเป็นแนวทางในการทำงาน 

            สัญลักษณ์ของพระมหากษัตริย์ในประเทศไทย ถือเป็นตัวอย่างสำคัญเพราะเป็นสัญลักษณ์ที่มีบทบาทสำคัญในสังคมไทย สัญลักษณ์เหล่านี้ไม่เพียงแต่แสดงถึงตำแหน่งและบทบาทของพระมหากษัตริย์ในฐานะผู้นำประเทศ แต่ยังเป็นสัญลักษณ์ที่สะท้อนถึงความศรัทธา ความเคารพ และความเชื่อมั่นของประชาชนที่มีต่อสถาบันพระมหากษัตริย์

            4) เรื่องเล่า หมายถึงเรื่องราวที่ถูกบอกเล่าหรือจดจำในหมู่พนักงาน ซึ่งสะท้อนถึงประสบการณ์ คุณค่า และบทเรียนสำคัญที่องค์กรได้เผชิญและก้าวข้ามผ่านไปได้ ยกตัวอย่างเช่น เรื่องราวความสำเร็จขององค์กรที่บอกเล่าถึงวิธีที่องค์กรเติบโตและประสบความสำเร็จในช่วงเวลาต่าง ๆ หรือ การก่อตั้งองค์กรมาอย่างยากลำบากที่เต็มไปด้วยอุปสรรคมากมาย

            โดยทั่วไปเรื่องราวประวัติความเป็นมาหรือการเผชิญอุปสรรคต่าง ๆ สามารถกลายเป็นแรงบันดาลใจและเป็นกรอบในการดำเนินงานให้กับพนักงานรุ่นใหม่ อีกทั้งยังรวมถึงวิสัยทัศน์ของผู้นำที่ถูกถ่ายทอดเพื่อสร้างแรงจูงใจและทิศทางการทำงานให้กับทีม เรื่องเล่าเหล่านี้ไม่เพียงแต่สร้างความผูกพันและความภาคภูมิใจในองค์กร แต่ยังช่วยให้พนักงานเข้าใจถึงเป้าหมายและคุณค่าที่องค์กรยึดถืออีกด้วย

            กรอบสัญลักษณ์ จึงเป็นมุมมองที่มององค์กรในฐานะที่เต็มไปด้วยสัญลักษณ์ เรื่องราว และพิธีกรรมที่สะท้อนถึงวัฒนธรรมและความเชื่อร่วมกัน กรอบนี้เน้นความสำคัญของสัญลักษณ์ในการสร้างความหมายและความเข้าใจในองค์กร โดยสัญลักษณ์ต่าง ๆ เช่น ภาพลักษณ์ ความเชื่อ และพิธีกรรม ไม่ได้เพียงแค่สะท้อนสิ่งที่องค์กรทำ แต่ยังสร้างอัตลักษณ์และเชื่อมโยงสมาชิกในองค์กรให้เป็นหนึ่งเดียว

            นอกจากนั้นยังทำหน้าที่เป็นสัญลักษณ์ที่มีความหมายลึกซึ้งและเป็นที่ยอมรับร่วมกันในกลุ่มคน เมื่อสมาชิกในองค์กรมีความเชื่อและปฏิบัติตามพิธีกรรมหรือค่านิยมเดียวกัน สิ่งนี้จะช่วยสร้างความรู้สึกของการมีส่วนร่วมและความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน การที่ทุกคนในองค์กรแบ่งปันความเชื่อและปฏิบัติตามพิธีกรรมเดียวกันยังช่วยให้เกิดการเชื่อมโยงทางอารมณ์และจิตใจ ทำให้เกิดความสามัคคีและความไว้วางใจ ซึ่งมีความสำคัญต่อการทำงานเป็นทีมและความสำเร็จขององค์กร 

การเชื่อมโยงเรื่องราวและประสบการณ์บางอย่างร่วมกันสามารถสร้างความสามัคคีและความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน เกิดความรู้สึกผูกพันและเชื่อมั่นในเป้าหมายร่วมกัน

อ้างอิง

องอาจ นัยพัฒน์. (2561). การวิจัยสถาบัน: เครื่องมือพัฒนาสถาบันสู่ความเป็นเลิศ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์สามลดา

Bolman, L. G., & Deal, T. E. (2017). Reframing organizations: Artistry, choice, and leadership (6th ed.). Jossey-Bass.

Harari, Y. N. (2015). Sapiens: A brief history of humankind. Harper.