ชีวิตที่เรียบง่ายเริ่มจากการหันมาทบทวนและประเมินว่ามีอะไรในชีวิตที่มีความสำคัญและมีคุณค่าจริง ๆ
จากบทความที่แล้วผมได้เล่าถึงสถานการณ์ยุคสมัยปัจจุบันที่เรากำลังอยู่ในยุคที่โลกทุนนิยมและการบริโภคเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน หนี้ทั่วโลกได้พุ่งสูงขึ้นอย่างมาก โดยในปี 2023 หนี้ทั่วโลกสูงถึง 307 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ อันเป็นผลจากหนี้ของรัฐบาล ธุรกิจ และครัวเรือนที่สะสมมากขึ้นจากปีที่ผ่านๆ มา การเพิ่มขึ้นของหนี้นี้มีผลกระทบจากอัตราเงินเฟ้อที่สูงขึ้น ทำให้อัตราส่วนหนี้สินต่อ GDP ของโลกสูงถึง 336% ซึ่งเป็นระดับสูงที่สุดในประวัติศาสตร์ ผลกระทบนี้เห็นได้ชัดในประเทศที่พัฒนาแล้ว เช่น สหรัฐอเมริกา ญี่ปุ่น สหราชอาณาจักร และฝรั่งเศส
ขณะเดียวกัน ประเทศที่มีรายได้ต่ำและปานกลางต้องลดงบประมาณในด้านสาธารณสุข การศึกษา และการคุ้มครองทางสังคมเพื่อให้สามารถชำระหนี้ได้ ซึ่งในปี 2022 ประเทศเหล่านี้จ่ายเงินถึง 443.5 พันล้านดอลลาร์สหรัฐในการบริการหนี้สาธารณะ สำหรับประเทศไทย สถานการณ์หนี้ครัวเรือนก็เพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยในปี 2023 หนี้ครัวเรือนไทยอยู่ที่ประมาณ 90% ของ GDP ซึ่งส่วนใหญ่มาจากสินเชื่อส่วนบุคคล สินเชื่อรถยนต์ และสินเชื่อที่อยู่อาศัย
การที่หนี้ครัวเรือนสูงส่งผลให้ครัวเรือนต้องเผชิญกับภาระการชำระหนี้ที่สูงขึ้น ทำให้การใช้จ่ายในชีวิตประจำวันและการออมลดลง ส่งผลให้การเติบโตทางเศรษฐกิจชะลอตัว นอกจากนี้ การเพิ่มขึ้นของหนี้บริโภคยังทำให้เกิดความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจที่ชัดเจน โดยครัวเรือนที่มีรายได้น้อยต้องเผชิญกับภาระการชำระหนี้ที่สูงขึ้น ลดโอกาสในการออมและการลงทุน
ด้วยเหตุนี้เราจึงจำเป็นจะต้องหยุดใหลไปตามกระแสทานของสิ่งกระตุ้นที่บีบให้เราให้เราเป็นหนี้มากขึ้น ผู้อาจจะไม่ทราบว่าการเป็นหนี้ส่งผลต่อสุขภาพจิตมากกว่าที่เราจินตนาการเอาไว้ การมีหนี้สินมากทำให้เกิดความเครียดและความวิตกกังวล เนื่องจากต้องเผชิญกับภาระการชำระหนี้ที่สูงขึ้น ความกังวลเกี่ยวกับการชำระหนี้อาจนำไปสู่ปัญหาสุขภาพจิต เช่น ความซึมเศร้า และอาการวิตกกังวลทั่วไป (Richardson et al., 2013)
นอกจากนี้ การต้องลดการใช้จ่ายในชีวิตประจำวันและการออม อาจทำให้รู้สึกว่าตนเองไม่มีความสามารถในการควบคุมชีวิต การขาดความมั่นคงทางการเงินนี้สามารถสร้างความเครียดสะสมที่ยาวนานและมีผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตโดยรวม (Fitch et al., 2011) อีกทั้งการที่ครัวเรือนต้องเผชิญกับความไม่แน่นอนทางการเงินยังอาจทำให้เกิดความตึงเครียดในความสัมพันธ์ภายในครอบครัว เช่น การทะเลาะเบาะแว้งและความสัมพันธ์ที่ย่ำแย่ ส่งผลให้สุขภาพจิตของทุกคนในครอบครัวแย่ลงโดยรวมอีกด้วย (Turunen & Hiilamo, 2014)
การใช้ชีวิตอย่างเรียบง่ายท่ามกลางกระแสโลกทุนนิยม
อย่างที่ได้กล่าวมาแล้วว่าโลกทุนนิยมกระตุ้นให้เราดำเนินชีวิตอย่างซับซ้อนและไร้ระเบียบ ดังนั้นการสร้างระเบียบและลดความซับซ้อนจึงเป็นทางออกของปัญหานี้ อีกทั้งยังจะช่วยให้เรามีเวลามากขึ้นในการทำสิ่งที่มีความหมาย การสร้างสมดุลระหว่างความต้องการของตลาดแรงงานและการใช้ชีวิตอย่างเรียบง่ายเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้เรามีชีวิตที่มีคุณภาพและมีความสุขมากขึ้น
 |
| การสร้างระเบียบและลดความซับซ้อนจึงเป็นทางออก อีกทั้งยังจะช่วยให้เรามีเวลาทำสิ่งที่มีความหมาย |
หากพูดถึงชีวิตที่เรียบง่าย คงเป็นไปไม่ได้ที่จะไม่พูดถึง วอลเดน (Walden) หนังสือที่เขียนโดยเฮนรี่ เดวิด ธอโร (Henry David Thoreau) เนื้อหาในหนังสือเป็นบันทึกประสบการณ์และความคิดของธอโรระหว่างการใช้ชีวิตในกระท่อมที่เขาสร้างขึ้นใกล้กับบ่อน้ำวอลเดน (Walden Pond) ในป่าแถบคอนคอร์ด (Concord) รัฐแมสซาชูเซตส์ (Massachusetts) สหรัฐอเมริกา ซึ่งธอโรใช้ชีวิตที่นั่นเป็นเวลา 2 ปี 2 เดือน และ 2 วัน
ธอโรเชื่อว่าการใช้ชีวิตที่เรียบง่ายและพึ่งพาตนเองช่วยให้คนเราเข้าใจธรรมชาติของชีวิตมากขึ้น เขาเน้นเรื่องการลดความซับซ้อนของชีวิตและการพยายามหลีกเลี่ยงการบริโภคเกินจำเป็น เนื่องจากสังคมในยุคนั้นที่ให้ความสำคัญกับวัตถุและการบริโภคเกินความจำเป็น เขาเสนอว่าเราควรกลับไปใช้ชีวิตที่เรียบง่ายและใกล้ชิดกับธรรมชาติมากขึ้นจะดีกว่า
วอลเดนสอนให้ผู้อ่านได้เรียนรู้และคิดถึงชีวิตของตนเองและความต้องการที่แท้จริงของตนเอง เขามองว่าการใช้ชีวิตในแบบที่เรียบง่ายและพึ่งพาตนเองสามารถช่วยให้เราค้นพบตัวตนและความหมายของชีวิต อีกทั้งธอโรยังแสดงให้เห็นว่าการใช้ชีวิตที่เรียบง่ายไม่เพียงแต่ช่วยประหยัดทรัพยากร แต่ยังช่วยให้เรามีเวลาและพลังงานในการทำสิ่งที่มีคุณค่าและสำคัญในชีวิตมากขึ้น
ทั้งหมดนี้ล้วนสอดคล้องกับแนวคิดการใช้ชีวิตอย่างเรียบง่ายท่ามกลางกระแสโลกทุนนิยมอย่างชัดเจน ผ่านการเน้นความสำคัญของการพึ่งพาตนเองและการใช้ชีวิตที่เรียบง่าย ธอโรได้แสดงให้เห็นว่าความสุขและความสมบูรณ์ของชีวิตไม่ได้มาจากการบริโภควัตถุหรือการสะสมทรัพย์สิน แต่เกิดจากการมีความเข้าใจในตัวเองและธรรมชาติรอบตัว
การใช้ชีวิตในกระท่อมเล็ก ๆ ใกล้บ่อน้ำวอลเดนช่วยให้ธอโรสามารถหลีกหนีจากความวุ่นวายของสังคมเมืองและวัฒนธรรมทุนนิยมที่ยึดติดกับการบริโภคเกินจำเป็น นอกจากนี้ ธอโรยังเน้นว่าการใช้ชีวิตอย่างเรียบง่ายช่วยให้เรามีเวลาและพลังงานในการทำสิ่งที่มีคุณค่าจริง ๆ เช่น การสำรวจธรรมชาติ การทำสมาธิ และการคิดเชิงปรัชญา สิ่งเหล่านี้ทำให้ผู้อ่านเห็นภาพชัดเจนว่าการมีชีวิตที่เรียบง่ายและยั่งยืนเป็นทางเลือกที่เป็นไปได้และมีความหมายท่ามกลางกระแสโลกทุนนิยมที่กำลังครอบงำชีวิตเราให้เร่งรีบและมุ่งเน้นไปที่การบริโภคนิยม
นอกจากวอลเดนจะเป็นสื่อที่ให้แนวทางในการดำเนินชีวิตอย่างเรียบง่ายแล้ว ชีวิตตามหลักปรัชญาสโตอิก (Stoicism) ยังสอนให้เรายอมรับสิ่งที่เราไม่สามารถควบคุมได้ และให้ความสำคัญกับความดีงามภายในตัวเอง การดำเนินชีวิตตามหลักสโตอิกคือการมองหาความสงบสุขภายในและความเรียบง่ายในจิตใจ โดยการควบคุมความต้องการและความปรารถนาของตนเอง ลดความต้องการที่ไม่จำเป็น และมุ่งเน้นที่การพึ่งพาตนเองและสิ่งที่มีอยู่ ไม่ไล่ตามความมั่งคั่งหรือความสำเร็จทางวัตถุแบบบ้าคลั่ง
อย่างไรก็ตามการใช้ชีวิตอย่างเรียบง่ายไม่ได้หมายความว่าเราต้องสละทุกสิ่งที่มี และไม่ได้หมายความว่าเราจะต้องออกจากเมืองอันแสนวุ่นวายเพื่อไปใช้ชีวิตในชนบทที่เต็มไปด้วยธรรมชาติอันแสนสงบแทนเหมือนกับธอโร แต่เป็นการหันมาทบทวนและประเมินว่ามีอะไรในชีวิตที่มีความสำคัญและมีคุณค่าจริง ๆ
แม้ว่าเราจะอยู่ในเมืองอย่างกรุงเทพที่แสนวุ่นวายและเต็มไปด้วยสิ่งกระตุ้นที่ล่อใจเราให้เข้าสู่การบริโภคนิยม แต่หากเรามีสติและสร้างสภาพแวดล้อมที่สามารถแทรกแซงสิ่งกระตุ้นนั้นได้มากพอ ก็จะทำให้เรามีชีวิตที่สงบและมีความสุขมากขึ้น ผมจึงหวังว่าบทความนี้จะช่วยให้ผู้อ่านมีชีวิตที่มีความสุขและสมดุลมากขึ้น โดยไม่ต้องพึ่งพาความหรูหราหรือวัตถุนิยมมากเกินไป
เราจะต้องไม่ลืมว่า ความสุขและความสงบสุขมาจากภายใน ผ่านการลดความซับซ้อนและการมีสติในการดำเนินชีวิต
อ้างอิง
คาลอส บุญสุภา. (2567). การหันกลับมาใช้ชีวิตอย่างเรียบง่าย: ทางออกของการลดหนี้และความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจ
Richardson, T., Elliott, P., & Roberts, R. (2013). The relationship between personal unsecured debt and mental and physical health: a systematic review and meta-analysis. Clinical Psychology Review, 33(8), 1148-1162.
Fitch, C., Hamilton, S., Bassett, P., & Davey, R. (2011). The relationship between personal debt and mental health: a systematic review. Mental Health Review Journal, 16(4), 153-166.
Turunen, E., & Hiilamo, H. (2014). Health effects of indebtedness: a systematic review. BMC Public Health, 14(1), 489.
Thoreau, H. D. (2004). Walden; or, Life in the woods. Boston: Ticknor and Fields. (Original work published 1854)
Epictetus. (2008). The discourses of Epictetus (R. Hard, Trans.). Oxford: Oxford University Press.
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น